Mụn trứng cá là một vấn đề phổ biến ở tất cả mọi người, mọi chủng tộc. Người ta ước tính trên 90% trẻ ở tuổi dậy thì đều bị mụn, nhưng 80% trong số đó tự hết sau khi hoạt động nội tiết trở nên hài hòa hơn ở giai đoạn sau đó. Chỉ có khoảng 20% mụn tiếp tục tiến triển qua tuổi thanh niên và có thể kéo dài sau 30 tuổi. Tuy nhiên, cần điều trị mụn sớm thay vì chờ mụn tự hết, bởi vì nếu không biết cách trị mụn, mụn sẽ rất dễ phát triển nặng hơn, viêm nhiễm, lây lan và để lại sẹo xấu khó điều trị.
1. Các vấn đề về điều trị mụn
Tổ chức Y tế Thế giới đã thừa nhận: Mụn là một bệnh mạn tính, chứ không chỉ là một vấn đề thẩm mỹ, bệnh dễ tái phát, ảnh hưởng đến tâm, sinh lý, gây giảm sút sự tự tin, tác động xấu đến đời sống xã hội của người bệnh.
Điều trị mụn thật sự là một vấn đề y khoa đòi hỏi sự hiểu biết kĩ lưỡng về sinh lý của làn da lẫn cơ chế bệnh sinh của bệnh lý mụn trứng cá. Lĩnh vực này thuộc về chuyên môn của các bác sĩ da liễu được đào tạo bài bản. Hầu hết bệnh nhân thất bại trong nhiều cách trị mụn vì không đến khám và điều trị với bác sĩ da liễu sớm (tự điều trị, mà đa phần là tự điều trị sai cách) hoặc không có sự trao đổi với bác sĩ điều trị mà tự ý ngưng điều trị, ngắt quãng việc điều trị. Điều trị mụn có 2 nhóm phương pháp chính:
– Cách trị mụn trứng cá không dùng thuốc
– Cách trị mụn trứng cá bằng thuốc.
Nghệ thuật điều trị ở chỗ biết phối hợp các biện pháp này với nhau, gia – giảm sao cho hiệu quả cao nhất và an toàn nhất.
2. Cách trị mụn trứng cá không dùng thuốc
Có thể kể đến các phương pháp sau:
2.1. Chủ động lấy nhân mụn cồi đầu đen, đầu trắng với quy trình chặt chẽ, vô khuẩn.
Chủ động lấy nhân mụn cồi đầu đen, đầu trắng với quy trình chặt chẽ, vô khuẩn. Việc lấy nhân mụn ra khỏi da sớm giúp hạn chế viêm nhiễm, lây lan, hạn chế mụn phát triển nặng hơn nếu chăm sóc da không đúng cách. Tuy nhiên, nếu lấy nhân mụn sai cách như: lấy mụn đang viêm (có biểu hiện sưng, nóng, đỏ, đau), dùng các dụng cụ không được tiệt trùng, dùng tay hoặc khi lấy nhân mụn dùng lực mạnh sẽ làm tình trạng mụn nặng hơn và làm tăng nguy cơ bị sẹo thâm, sẹo rỗ. Chữa trị sẹo rỗ thường mất nhiều thời gian, chi phí và hầu như rất khó để đạt được 100%.
Không nặn mụn trứng cá khi vết mụn đang bị viêm, tấy đỏ
Đa số bệnh nhân mụn đều thích lấy nhân mụn, tuy nhiên nên lưu ý rằng việc lấy nhân mụn không đúng cách sẽ dễ phản tác dụng, để lại sẹo xấu trên da.
2.2. Chiếu ánh sáng sinh học
Chiếu ánh sáng sinh học tùy bước sóng, với ánh sáng xanh giúp làm biến đổi porphyrin của vi khuẩn, tiêu diệt vi khuẩn P. acnes gây mụn, với ánh sáng đỏ giúp tăng cường lưu thông máu đến nuôi dưỡng da, tác động sâu hơn ở lớp bì, kích thích các sợi mô liên kết tăng sinh qua đó ngăn ngừa sẹo do mụn để lại. Tùy tình trạng mụn có thể chiếu ánh sáng xanh hoặc ánh sáng đỏ hoặc kết hợp cả 2 loại ánh sáng này để đem lại hiệu quả điều trị.
Cách trị mụn trứng cá bằng phương pháp chiếu ánh sáng sinh học
Theo đánh giá của nhiều bác sĩ da liễu, chiếu ánh sáng xanh 5-7 ngày/ lần làm giảm mụn viêm, khô mụn viêm hiệu quả rõ rệt.
2.3. Đắp mặt nạ dưỡng da
Đắp mặt nạ dưỡng da, giảm viêm, làm sạch sâu các lỗ chân lông, tạo độ thông thoáng trên bề mặt cũng là một cách giúp “thư giãn” cho da mặt sau những tác động thường xuyên của khói bụi, ô nhiễm, bã nhờn, vi khuẩn bám dính. Người có cơ địa da nhờn nên sử dụng mặt nạ giảm nhờn, hút nhờn trong và sau điều trị.
2.4. Lăn kim
Lăn kim nông bằng máy giúp loại bỏ các tế bào sừng già, loại bỏ các nhân sừng gây bít tắc vùng phễu nang lông, tạo đường dẫn đưa các dưỡng chất vào sâu bên trong da, qua đó giúp kích thích tái tạo lớp tế bào da mới mịn mượt hơn và góp phần loại bỏ mụn cồi đầu đen và đầu trắng. Sau lăn kim bệnh nhân thường có cảm giác mụn nổi nhiều hơn, điều này không phải vì lăn kim làm nổi mụn, mà sau lăn kim, lớp sừng bong tróc, đẩy mụn ẩn dưới da trồi lên sớm, giúp (hỗ trợ) trị mụn hiệu quả.
2.5. Tẩy tế bào chết
Tẩy tế bào chết 1- 2 tuần 1 lần giúp làm bong lớp tế bào chết, hạn chế tình trạng bít tắc. Người có cơ địa da dày sừng và da nhờn nên lưu ý về bước tẩy tế bào chết trong quy trình chăm sóc da. Tuy nhiên, lưu ý rằng không nên lạm dụng bước tẩy tế bào chết hoặc không nên sử dụng cùng lúc với nhiều loại thuốc thoa có tác dụng tẩy tế bào chết.
2.6. Chemical peel
Chemical peel là phương pháp sử dụng các sản phẩm hóa học như Glycolic acid, Mandelic acid, Trichloroacetic acid (TCA), salicylic acid, retinol,… để làm bong lớp tế bào chết trên da kết hợp giảm nhờn, hỗ trợ điều trị mụn và làm sáng da. Nếu chỉ bị mụn nhẹ thì có thể sử dụng phương pháp peel, không cần thuốc uống, thuốc thoa.
3. Review trị mụn trứng cá bằng thuốc
Đa số bệnh nhân bị mụn thường có tâm lý không muốn uống thuốc theo đơn thuốc trị mụn của bệnh viện da liễu khi tham gia điều trị tại các phòng khám da liễu, bệnh viện da liễu. Lý do thường gặp là vì cảm thấy nóng trong người, khô môi, khô da (khi thuốc uống kiểm soát nhờn), quá lo lắng khi nghe người khác chia sẻ về các tác dụng phụ của thuốc mà không trao đổi với bác sĩ… Tuy nhiên, thuốc trị mụn da liễu uống vào thường có vai trò điều trị mụn cao hơn, nhất là đối với tình trạng mụn từ mức trung bình trở lên.
Về mặt y học, các loại thuốc da liễu trị mụn dùng cho bệnh lí mụn phải tùy theo từng bệnh nhân cụ thể (tình trạng da, các bệnh lý của từng người, lịch sử điều trị…).
Điều trị bệnh là điều trị cá thể bệnh. Không ai giống ai, không thể dùng thuốc của người này để điều trị cho người khác.
Một số loại thuốc uống, thuốc thoa trị mụn thường dùng để trị mụn trứng cá
Theo phác đồ của ngành Da liễu hiện nay, điều trị mụn phải tuân theo 2 nguyên tắc cơ bản: điều trị theo cơ chế gây ra mụn (nguyên nhân gây mụn) và điều trị theo mức độ nặng nhẹ của bệnh.
3.1. Với mức độ mụn rất nhẹ, chỉ có tổn thương mụn cồi đóng hay cồi mở:
Không cần uống thuốc. Chỉ cần thuốc bôi có thành phần tiêu cồi mụn thuộc nhóm Retinoid, kết hợp chăm sóc da lấy nhân mụn chủ động. Muốn dự phòng thì dùng thêm sữa rửa mặt có khả năng kiểm soát nhờn và vi khuẩn hàng ngày (2 lần/ ngày). Tốt nhất là các bạn nên tham khảo ý kiến bác sĩ da liễu và nên chọn sữa rửa mặt y khoa do các hãng dược – mỹ phẩm có tên tuổi sản xuất.
3.2. Mức độ mụn trung bình: Có tổn thương viêm, có mủ.
Các loại kháng sinh điều trị
Cân nhắc lựa chọn kháng sinh phù hợp trên vi khuẩn P.acnes. Đây là một loại trực khuẩn kị khí, gram dương, tham gia gây phản ứng viêm tạo ra mụn sưng đỏ, mụn mủ. Trường hợp này thì buộc phải dùng thuốc kháng sinh phù hợp thì mới đem lại hiệu quả khống chế được loại vi khuẩn này.
Các nhóm kháng sinh thường dùng là nhóm Cyclin, nhóm Lincosamid. Đây là các kháng sinh tương đối đặc thù đối với vi khuẩn gây bệnh trên da, được cho phép dùng lâu dài từ 3 – 6 tháng liên tục. Hiệu quả kháng sinh được đánh giá sau 8 tuần dùng thuốc. Sau 8 tuần điều trị, tùy tiến triển và phản ứng với thuốc mà bác sĩ sẽ cân nhắc tiếp tục hoặc thay đổi loại kháng sinh cho bệnh nhân.
Những lưu ý khi sử dụng cách trị mụn trứng cá bằng thuốc
Trong thời gian điều trị bằng thuốc uống, đặc biệt là kháng sinh, bệnh nhân cần tuân thủ theo chỉ định của bác sĩ, không uống thuốc ngắt quãng, tự ý ngưng thuốc sẽ dễ bị kháng kháng sinh, khiến việc điều trị mụn trở nên phức tạp và mất nhiều thời gian, chi phí hơn.
Các kháng sinh này ít có tác dụng phụ nghiêm trọng, chủ yếu gặp là buồn nôn, tiêu chảy, gây nhạy cảm ánh sáng nên da dễ bắt nắng. Các tác dụng phụ sẽ hết sau khi ngừng thuốc. Thuốc không ảnh hưởng đến chức năng của cơ quan sinh sản.
3.3. Mức độ mụn nặng: Có mụn bọc nặng, cục, nang:
Các thuốc điều trị
Với loại mụn này, cơ chế phức tạp, có tính chất gây viêm mạnh mẽ, hoạt động quá mức của tuyến bã nhờn. Do đó, cần sử dụng các thuốc thuộc nhóm Retinoid dạng uống như: Isotretinoin.
Về bản chất hóa dược: đây chỉ là các dẫn xuất của vitamin A. Thuốc có tác dụng trên cả 4 cơ chế gây mụn: giảm tiết nhờn, tiêu nhân mụn, giảm viêm, diệt vi khuẩn. Do đó được chỉ định trên nhóm bệnh nhân bị mụn nặng, hay tái phát, điều trị nhiều lần không đỡ …
Những lưu ý khi dùng thuốc đối với phụ nữ mang thai
Tuy nhiên, người ta nghiên cứu thấy rằng, thuốc có ảnh hưởng rõ ràng đối với người đang mang thai, gây dị tật cho thai nhi. Do đó khi sử dụng thuốc này, người bệnh bắt buộc phải tuân thủ thuốc uống trị mụn bác sĩ khuyên dùng dưới sự chỉ dẫn chặt chẽ của bác sĩ da liễu. Không nên tự uống, tự uống thêm hay tự ngưng.
Khi bắt đầu uống thuốc, phải chắc chắn không đang mang thai, trong quá trình uống thuốc không mang thai, và chỉ mang thai sau khi đã ngừng thuốc 6 tháng.
Vậy sau khi ngừng thuốc như vậy rồi, sau này có ảnh hưởng gì thêm không? Câu trả lời là thời gian 6 tháng là đủ để thuốc đã được đào thải hoàn toàn ra khỏi cơ thể. Do đó, sau thời gian này, việc mang thai là an toàn tuyệt đối. Thuốc không để lại bất cứ tác dụng phụ nào về sau.
Để có kết quả trị mụn cao nhất và an toàn nhất, đội ngũ bác sĩ da liễu xin nhấn mạnh rằng, bệnh nhân cần phải phối hợp chặt chẽ với bác sĩ để nhận được sự tư vấn chi tiết kĩ càng về tác dụng, tác dụng phụ, thời gian điều trị của mỗi loại thuốc. Việc điều trị mụn không thể thành công nếu bệnh nhân không tuân thủ phác đồ của bác sĩ điều trị và không phản hồi với bác sĩ về hiệu quả/tác dụng phụ cũng như những mong muốn/lo lắng của mình.
